تعریف گرافیتی

گرافيتي، كه مفرد آن گرافيتو  است، واژه اي برگرفته از زبان ايتاليايي است . گرافيتي به تصاوير يا حروف به كار برده شده در اماكن عمومي بر روي سطوحي نظير ديوار ها يا پل ها كه براي عموم قابل رؤيت باشند، گفته می‌شود. سابقه گرافيتي حداقل به روزگار تمدنهاي باستاني نظير يونان باستان و امپراطوري روم باز می‌گردد.

اما امروزه مراد از گرافيتي شكل مدرن آن است . در واقع، گرافيتي در گذر زمان تغييرات زيادي يافته و شناخته می‌شود، به خراب كردن و از ريخت انداختن  «گرافيتي نوين» اكنون آن چه به منزلۀ يك سطح با استفاده از اسپري ها و ماژيك ها (ماركرهاي) رنگي غيرقابل پاك كردن يا مواد ديگر گفته می‌شود. وقتی نقاشي گرافيتي بدون رضايت مالك صورت مي گيرد، نوعي (ونداليسم خرابكاري/ خراب كردن اموال عمومي)  تلقي مي شود كه در بسياري از كشورهاي جهان جرم تلقي مي شود و تنبيهاتي قانوني براي آن وجود دارد. علاوه بر اين شكل از گرافيتي كه عموماً از سوي مردم و مديران شهري به عنوان نوعي خرابكاري تلقي مي شود، از گرافيتي به منزلۀ شيوه اي براي ارسال پيا م هاي اجتماعي و سياسي و شكلي از تبليغات استفاده مي شود. همچنين، از گرافيتي چونان شكل هنري مدرن ي ياد مي شود و آثار گرافيتي اكنون در سراسر دنيا در گالري ها به نمايش در مي آيند. اين ديدگاه هاي متفاوت و گاه متعارض نسبت به گرافيتي سبب شده است كه گرافيتي به منزلۀ پديده جديد طي دو دهۀ اخير مورد توجه قرار گيرد . مشاهدات نگارنده حاكي از آن است كه در برخي از كشورهاي  اروپايي سياست مقابله جاي خود را به سياستي مثبت داده است.

به طوري كه در برخي از  كشورها اماكن مشخصي نظير ديوارۀ پل ها، مجتمع هاي مسكوني، گاراژها، انبارهاي كالا و ايستگاه هاي قطار را در اختيار هنرمندان گرافيتي قرار داده‌اند تا هنر خود را به نمايش بگذارند). از ديگر سو، بايد گفت كه نوعي تعارض هم ميان كاربرد هنري و عام (تا حدودي در خدمت فرهنگ رسمي و سياست هاي شهري مشخص) با كاربرد خرده فرهنگي و راديكال آن پيدا شده است . به طوري كه هنوز تعداد كثيري از هنرمندان گرافيتي حاضر نيستند در محلهاي اختصاص داده شده هنر خود را به نمايش بگذارند. بيشك گرافيتي تعاملي ميان هنرمند و شهر است؛

هنرمند گرافیتي چيزي از شهر مي‌گيرد و چيزي به آن مي‌افزايد. هنر گرافيتي در شهرها رشد كرده و همان طور كه لوفور مي‌گويد، فضاهاي شهري محل تعامل مردم و حكومت است و نحوه شكل گيري فضاها امري كاملاً اجتماعي است. گرافيتي حاصل چنين تلقي اي از فضا در شهر، مسائل شهر و از آن چه در شهر می‌گذرد است. وارنر بر اهميت فضا براي جوانان و نشان دادن فرهنگشان تأكيد مي‌كند و آن را محل منازعه ميان فرهنگ رسمي و خرده فرهنگ جوانان مي‌داند.

گرافیتی به مثابه یک هنر

منتقدان، و تاریخ نگاران هنر  و جامعه‌شناسان کوشیده‌اند تا به نظریه پردازی درباره گرافیتی بپردازند. شاید قدیمی‌ترین کار علمی در این زمینه به سال 1960 برگردد. در این سال Brassai، «برسه» کتابی با عنوان «گرافیتی» را منتشر کرد که حاصل سی تحقیق مستمر وی بود. او در این کتاب برای نخستین گرافیتی را به عنوان ژانری از هنر با خصوصیات «خشن»، «بدوی» و «زودگذر» پیشنهاد نمود. (Brassai،1960) استقبال پیکاسو نیز از این نظریه تائیدی بر هنری شدن گرافیتی بود. بی شک این برای نخستین بار بود که گرافیتی به عنوان یک هنر شناخته می‌شد. پس از آن یک موسسه تحقیقاتی پیشگام در این زمینه، «موسسه بررسی تطبیقی وندالیسم اسکاندیناوی» در سال 1961بود که به موضوع گرافیتی به مثابه یک هنر پرداخت. تحقیقات این مؤسسه نشان می‌دهد که نخستین نظریه‌ پردازی‌ها درباره گرافیتی، ریشه در افکار هنرمندان آوانگارد داشته است. از این رو، بر خلاف دیدگاه‌های اولیه که گرافیتی را نوعی خرابکاری می‌دانست، بسیاری از تحلیل گران کوشیده‌اند تا ارزش‌های هنری را در برخی از نمونه‌‌‌‌های گرافیتی کشف کنند، و آن را به عنوان شکلی از هنر مردمی یا هنر عرصه عمومی (Public art) معرفی نمایند.

ديوارنگارهاي (نقاشي هاي ديواري) بلفاست و لوس آنجلس نمونه ديگري از به رسميت شناختن گرافيتي به شمار مي‌روند. در دوره هايي كه تعارض هاي اجتماعي و سياسي در جامعه اوج می‌گيرد، انواع گرافيتي به خوبي نشان دهندة اعتراض گروه‌هاي اجتماعي محروم است. انواع گرافيتي، و به خصوص ديوارنگارها، می‌توانند به مثابه ابزاري براي ارتباط و بيان اميال و خواسته هاي اجتماعي و سياسي اجتماعات محروم عمل كنند كه از نظر اجتماعي، قومي و يا نژادي از بقيه جمعيت جدا شده‌اند و در واقع، گرافيتي در اين جا راهي براي گفتگو ميان اين گروه هاي محروم و جدا شده از بقيه جامعه است. ديوار برلين نمونه بسيار مشهوري از استفاده از گرافيتي براي بيان مقاصد و خواسته‌هاي سياسي است . گرافيتي هاي روي ديوار برلين نشان دهندۀ فشارهاي اجتماعي است كه در دوران حكومت سركوبگر وابسته به شوروي در آلمان شرقي بر مردم وارد می‌شده است.

دیوار برلین نمونه بسیار مشهوری از استفاده گرافیتی برای بیان مقاصد و خواسته های اجتماعی است. گرافیتی‌های روی دیوار برلین بیانگر فشارهای اجتماعی است که در دوران حکومت سرکوبگر وابسته به شوروی درآلمان شرقی بر مردم وارد می‌‌شده است.

دیوارنگاری فکنر (John Fekner) در نیویورک دهه های هفتاد و هشتاد به خاطر جملاتی که مسائل اجتماعی و سیاسی را هدف گرفته بود، مشهور است. بنکسی شناخته شده‌ترین چهره این جنبش فرهنگی است که به منظور پرهیز از دستگیری توسط پلیس هویت خود را همواره به صورت راز آمیز پنهان می‌کرد. بسیاری از کارهای هنری بنکسی را می‌توان در گوشه و کنار دیوارهای لندن و حومه های آن و حتی بر دیوارهای شهرهای خاورمیانه هم دید.

يكي از اين تصاوير نشان مي دهد كه دو كودك دارند از سوراخي كه بر روي ديوار كنده اند، طرف ديگر را نگاه مي كنند؛ آنان ساحلي زيبا را مي‌بينند. در تصوير ديگري با همين مضمون باز كودكي ديده می‌شود كه آن سوي ديوار را كوهستاني مي‌بيند! كودكان فلسطينی آن سو را ساحلي زيبا می‌بينند و كودكان اسرائيلي سرزميني كوهستاني . از سال 2000 ، نمايشگا‌ه‌هايي براي گرافيتي در سراسر جهان برگزار شده و آثار هنري اخير گرافيتي مورد توجه منتقدان هنري قرار گرفته است.

بسياري از هنرمندان در عرصه گرافيتي به فعاليت هاي مشابه استنسيل كردن علاقمندند. در اساس، اين امر شامل استنسيل كردن به صورت چاپ تك رنگ يا چند رنگ با استفاده از اسپري رنگ است. لوسي ليپارد، جان فكنر ، هنرمند گرافيتي، را »شارح محيط هاي شهري و تبليغاتچي اپوزيسيون » ناميد كه با مداخله هاي هنري مستقيم در تخريب محيط شهري نيوريورك در ميانه  دهه هفتاد و سراسر دهه هشتاد، نقش بسزايي داشت . فكنر به خاطر جملاتي كه مسائل اجتماعي و سياسي را هدف گرفته بود و بر روي ساختمان ها در سراسر نيويورك استنسيل شده بود، مشهور است. استفاده از استنسيل در دوران انقلاب نيز كاملاً در ايران رايج بود . اولين استنسيل ها از تصاوير امام خميني يا رهبران ديگر گروه ها در سطح شهرها به چشم مي‌خورد و حتي امروزه نيز معدودي از آنها هنوز بر در و ديوارها برجاي مانده است.

تکنیکها و شیوه های اجرایی گرافیتی

در حوزه متریال می‌توان به: Caps, Ultra skinny cap, Skinny cap, Fat cap, Ultra fat cap اشاره کرد. در حوزه دیسیپلین نیز می‌توان به: Street art, Personnages, piece, Sketch, Tag, Throw-up, Block-letters, Piece et Fresque  اشاره نمود.

همچنین در حوزه نگهدارنده ها و ساپورت های آن نیز می‌توان به: دیوارهای خیابان، دیواره هر چیزی که حرکت می‌کند مانند اتوبوس، مترو و تراموا و ….، کامیون‌‌های برون شهری، ترن‌های بی شهری، داخل دیواره تونل‌ها و روی سقف‌ها اشاره داشت.

همچنین این حوزه از هنر نیز مانند سایر حوزه‌های هنری، سبک‌های هنری خود را یافته است. سبک‌هایی چون: Wildstyle, Bubble, Old School, Abstrait, Bloc, Ignorant, Hordcore